Cengiz KAYA

Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Avrupa Nükleer Araştırmalar Merkezi’nde (CERN) gerçekleştirilen “büyük patlama” deneyi verilerini, ortak bilgisayar ağı (TR-Grid) ile Türk araştırmacıların hizmetine sunacak.

TÜBİTAK Ulusal Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) Türkiye’de tüm üniversite ve araştırma kurumlarını birbirine bağlayan bilgisayar ağı oluşturma ve ülke genelinde tüm araştırmacılara bilgi ve belge hizmetleri vermek üzere faaliyet gösteriyor.

ULAKBİM, 2003 yılında aldığı bir kararla, bilgisayarların hesaplama ve veri depolama kaynaklarını internet üzerinden paylaşmayı sağlayan ortak bilgisayar ağı da denilen “grid sistemi” çalışmalarına 128 işlemcili küme bilgisayar sistemini kurarak başladı. Bu sistem çok sayıda araştırmacının bilgisayar üzerinden aynı anda paralel işlem yapabilmesine imkan tanıdı.

Avrupa’daki grid projelerine de ortak olan ULAKBİM, son olarak CERN’deki deney verilerinin Türk araştırmacıların hizmetine sunulması için çalışmalar yürüttü.

Bu çalışmalar sonucunda 10 Eylül 2008’de başlayan CERN deneylerinde ortaya çıkan verilerin bir kısmı düzenli olarak Avrupa’daki ortak bilgisayar ağı sistemi olan “Enabling Grids for E-sciencE (EGEE)” altyapısı üzerinden Ankara’daki Türkiye’nin ortak bilgisayar ağı TR-Grid Tier 2 veri merkezlerine akacak. Bu merkezlerde depolanacak veriler, Türkiye’de bulunan tüm araştırmacı ve akademisyenlerin kullanımına açık olacak.

CERN’deki deneylerde çalışan 50’nin üzerinde Türk fizikçinin TR-Grid kullanıcı kaydını yapan ULAKBİM, ayrıca CERN verilerine ulaşma ve bu veriler üzerinden çalışma yapma konusunda da araştırmacıları bilgilendirdi.

ULAKBİM tarafından işletilen Ulusal Akademik Ağ (ULAKNET) üzerine konuşlandırılan Türkiye’nin ortak bilgisayar ağı “TR-Grid”in altyapısı, Avrupa Araştırma Ağı GEANT’a 5 Gbps hızla bağlı.

Tr-Grid’in fizik kullanıcıları arasında ODTÜ, Boğaziçi Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, Kafkas Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Dumlupınar Üniversitesi ve Yıldız Teknik Üniversitesi’nden akademisyen ve öğrenciler bulunuyor.

ULAKBİM ayrıca, Türkiye’nin Avrupa’daki ortak bilgisayar ağı çalışmalarına katılımından sorumlu kuruluş olarak, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ile son bir yıldır işbirliği yapıyor.

TÜBİTAK’TAN ARAŞTIRMACILARA DAVET

TÜBİTAK ULAKBİM Müdürü Prof. Dr. Cem Saraç konuyla ilgili yaptığı açıklamada, Türkiye’deki akademisyenlere, yüksek lisans ve doktora öğrencilerine seslenerek, “TR-Grid” kullanıcısı olmalarını istedi.

Araştırmacıların tüm CERN’le ilgili deney verilerinin de dahil olduğu pek çok araştırma alanı ile ilgili verilere http://www.grid.org.tr/uyelik sayfasından online üyelik formunu doldurarak ulaşabileceklerini bildiren Saraç, şunları kaydetti:
“Kayıtlı kullanıcılarımız, TR-Grid sistemlerinde yüklü olan simülasyon, modelleme ve analiz yazılımları ile CERN verileri üzerinde araştırmalarını ve çalışmalarını yapabilirler. Dolayısıyla CERN’e gitmeden ülke kaynakları kullanılarak CERN’deki benzer çalışmaların ülkemiz araştırmacıları tarafından da yapılabilmesine olanak sağlanacak.”

PEK ÇOK DİSİPLİN İÇİN VERİ SAĞLIYOR

Saraç’ın verdiği bilgiye göre, “grid”, terim olarak 1990’ların başında kullanılmaya başlandı ve günümüzde birden fazla proje ile sanal süper bilgisayarların oluşumuna ve muazzam veri kaynaklarına ulaşma olanağı tanıyor.

“TR-Grid” ise ULAKBİM’in koordinasyonunda Erciyes Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Pamukkale Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi ve TAEK’in katılımıyla sadece CERN çalışmalarına değil, mühendislik, kimya, yer bilimleri gibi birçok disipline işlemci ve depolama gibi bilgisayar kaynağı sağlıyor.

Türkiye’nin grid altyapısından toplam 40’ın üzerinde farklı üniversiteden ve yaklaşık 20 farklı disiplinden 300’ün üzerinde kullanıcı yararlanıyor.